DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)
DEHB, Erken çocukluk döneminde başlayan ve bireyin gelişim düzeyine uygun olmayan, dikkati toplama ve sürdürme, aşırı hareketlilik ve ataklıkla kendini gösteren bir sorundur. Bu sorunun nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak, psiko-sosyal, biyolojik ve genetik faktörlerin etkili olduğu varsayılmaktadır. Dikkat eksikliği sorununa, varolan yapısal özellikleri yanında olumsuz yaşam koşulları ve aile tutumları da katkıda bulunabilmektedir. Bu çocuklarda gelişimsel olarak üç temel sorun ortaya çıkmaktadır. Bunlar;
- Dikkati toplama ve sürdürmede zorluk (dikkat eksikliği),
- Kendini kontrol etmede güçlük(aşırı hareketlilik),
- Davranışlarında ya da düşüncelerinde ataklık ve dürtüsellik durumlarıdır
DEHB, erken çocukluk döneminde başlayıp yaşam boyu devam eden önemli bir sorundur. Bu sorun, okul çağı çocuklarında %5-10 oranında görülmekte ve erkek çocuklarda kızlara oranla daha sık görülmektedir. Her sosyo-kültürel ve ekonomik yapıda görülen bu sorunun görülme sıklığına göre, her sınıfta en az bir öğrencide olabileceği varsayılmaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuk yaşıtlarına göre;
- Kıpır kıpırdır, aşırı hareketlidir, yerinde oturmakta güçlük çeker,
- Çok konuşur, sıklıkla ne söylendiğini dinlemez, Kendine söylenileni dinlemiyormuş izlenimi verir, sınıfta sorulara sırasını beklemeden cevap verir, kuralları, yönergeleri (kendisinden istenilenleri) takip etmede güçlük çeker,
- İletişimde zorlanır, sıklıkla araya girer, söz keser,
- Sessizce oynamada güçlüğü vardır,
- Oyunlarında sırasını beklemekte güçlük çeker,
- Bir etkinlikten diğer etkinliğe kayar
- Dikkatini sürdürmede güçlük çeker, dikkati çabuk dağılır,
- Sıklıkla bir şeylerini kaybeder,
- Tehlikeli etkinliklerle uğraşır, sonunu düşünmeden hareket eder.
DEHB’nun belirtileri bireyden bireye farklılık göstermesine rağmen, temelde sorunları aynıdır. Bu bireylerin yaş ve zekâ düzeyine göre dikkat süreleri daha kısadır. Bu durum çocuğun, aile, okul ve sosyal yaşantısında önemli sorunları beraberinde getirmektedir. Bu çocuklar, öğrenme ve sosyal ilişkilerde problem yaşamaktadırlar. Bu çocukların uygun tedavi ve eğitim hizmetlerinden yararlanmaları sağlanmazsa düşük okul başarısı, sınıf tekrarı, zayıf akran ve aile ilişkileri, kaygı ve depresyon, saldırganlık, davranış sorunları, suçluluk, erken madde kullanımı sorunları görülebilmektedir.
Bu çocuklar okulda genellikle yaramaz, tembel, sıra dışı … vb. olarak nitelendirilmektedir. Bu etiketleme, çocukların kendini kötü görmelerine ve özgüvenlerinin düşmesine sebep olmaktadır. DEHB olan bireyler, dikkat ve kontrolünün gerektiği durumlarda (öğrenme ve görevlerde) güçlük çekerler. Bu bireylerin aşırı hareketli ve atak olmaları, dikkatlerini bir noktaya toplamalarını zorlaştırarak beceri düzeylerini olumsuz etkilemektedir.
DEHB Olan Çocukların Eğitimi
Dikkat eksikliği ve hiperkativite bozukluğu olan çocuklar, özel gereksinimli öğrenciler kapsamına girmektedir. Özel gereksinimli öğrencilerin eğitiminde, özel eğitim önlemlerinin alınması gerekmektedir. Bunların eğitimi, özel eğitim ilke, yöntem ve tekniklerine göre yapılmalıdır. DEHB olan çocukların eğitimi için tıbbi ve psiko-sosyal desteklerle birlikte eğitsel düzenlemeleri içeren çok yönlü bir programın hazırlanması gerekmektedir. Bu programın içeriği;
- Öğretmen, okul personeli ve akran eğitimi ile birlikte aile eğitimini,
- Uzman hekim tarafından gerekli görüldüğü taktirde ilaç tedavisiyle desteklenmesini,
- Eğitim-öğretim ortamları ve programlarının yapılandırılmasını,
- Dikkat toplama eğitimini,
- Sosyal beceri eğitimini kapsamaktadır.
Bu çocukların eğitiminde anne-baba, psikolog, öğretmen, rehber öğretmen sürekli iletişim halinde olmalı ve çocuğun gelişimini, disiplin durumunu takip etmelidirler. Çocuğunda DEHB olan bir ailenin, çocuğuyla ilgili bu konularda çocuğun gelişimi, geleceği, eğitim sürecinin takibi ve ailenin huzuru için periyodik olarak uzman yardımı almasını önermekteyiz.